بررسی فرآیندهای پس از نهشت شدن: نمونۀ مورد مطالعه، تپۀ فریزی در دشت سبزوار

محوطه­های باستانی پس از طی فرآیند متروک و در نهایت نهشت شدن در مدت زمان طولانی تحت­تأثیر فرآیندهای طبیعی و غیر طبیعی تغییر ریخت داده و با توپوگرافی جدیدی نمایان می‌شوند. طی این فرآیند، عوامل طبیعی با توجه به مشخصات و اقتضاهای زیست' بومی و منطقه­ای از یک طرف و عوامل غیر طبیعی نظیر فعالیت‌های متعدد انسانی از طرف دیگر، به شکل‌های مختلف در جهت تغییر ریخت محوطه و آثار آن ایفای نقش می‌کنند. در واقع، تجزیه و تحلیل این عوامل در بافت محوطۀ باستانی، فرآیندهایی را که سرگذشت استقرار را پس از شکل­گیری لایه­های فرهنگی شکل می‌دهند، آشکار می‌سازد. به بیان دیگر، با مطالعۀ فرآیندهای پس از نهشت شدن (­Post depositional processes) در یک محوطه، در پی دستیابی به اطلاعات و الگوهایی هستیم که موجب شکل­گیری ریخت و ناهمواری محوطه به شکل معاصر آن شده‌اند. در همین راستای موضوع، بررسی‌های اولیه در تپۀ فریزی نشان می‌دهد که این محوطه پس از فرآیند نهشت شدن و تشکیل لایه­های باستانی، تحت تأثیر عوامل طبیعی با ویژگی‌های زیست' بومی خاص منطقه، به شکل امروزی آن و با توپوگرافی خاص خود درآمده است. این محوطه در شمال غرب سبزوار و در حاشیۀ جنوب جاده سبزوار' اسفراین واقع شده است. با توجه به بررسی‌های انجام شده عمده آثار فریزی مربوط به عصر مفرغ و عمدتاً متعلق به فرهنگ بلخی' مروی (BMAC1) است. با توجه به پراکنش آثار سطحی در این محوطه، می‌توان از آن به عنوان یکی از گسترده‌ترین استقرارهای فرهنگ یاد شده در شمال شرق ایران یاد کرد. هدف از مطالعۀ فرآیندهای پس از نهشت شدن در محوطۀ فریزی، استخراج الگوهای شکل­گیری نهشت­ها و لایه­های فرهنگی پس از متروک شدن محوطه و بررسی عوامل مختلف اقلیمی، زیست' بومی و انسانی در جهت این تغییر شکل‌ها و سرگذشت‌هاست.